Viết như tập thể dục

Grok làm được điều mà những AI trước chưa làm được đó là trả kết quả gần gũi, hài hước và có phần duyên dáng - thứ mà chúng ta nghĩ còn rất lâu AI mới làm được.

Đến lúc này, một người viết chuyên nghiệp như tôi có thể khẳng định, rồi đây AI có thể tạo ra hầu hết các nội dung mà con người có thể tạo ra với năng suất, tính ổn định vượt trội. Tất nhiên, vẫn sẽ có những cây viết xuất chúng tạo ra những tri thức nguyên bản, và quan trọng hơn là được đón nhận để đủ sống. Nhưng điều này là số rất rất nhỏ. Còn lại, chúng ta muốn sống bằng câu chữ, chúng ta phải thích nghi với AI.

Tôi có thử dùng Chat GPT cho các bài viết trên Facebook cá nhân của mình. Ý tưởng của tôi, góc nhìn của tôi, sự tinh chỉnh nội dung bài viết cũng là của tôi. Tuy nhiên, người thực thi trực tiếp công việc viết lách là AI. Kết quả, trong 1 tháng, tôi đã nhận được số lượng Follower bằng suốt 13 năm tôi dùng Facebook cộng lại.

Trước đó, tôi cùng một người bạn cũng có dùng AI để tạo nội dung cho một blog nấu ăn Tiếng Anh. Chúng tôi đăng 10 bài/ ngày với các bài viết “chặn từ khóa SEO”. Trong vòng 3 tháng, chúng tôi đã có khối lượng traffic ngang một tờ báo nhỏ. Chúng tôi bán “lúa non” blog này được một khoản tiền mà nếu chia ra thời gian lao động, không công ty nào có thể trả cho chúng tôi với công việc tạo nội dung.

AI đã thực sự thay đổi cách tôi và các cộng sự tạo ra sản phẩm viết lách. Chúng tôi đi sớm và chóng đạt được những thành tựu ở thời buổi chuyển giao. Nhưng trong sâu thẳm, tôi không tự hào lắm về những điều này. Nó như một cái bẫy đạo đức mỗi khi tôi đọc lời khen trên Facebook về bài viết trên trang của tôi hay việc đồng nghiệp khen sự nhạy bén ngôn từ của chúng tôi trong việc tạo bài viết trên blog.

Như đã nói, ý tưởng là của tôi, góc nhìn là của tôi, chủ đề tôi lựa chọn, tinh chỉnh cũng tôi. Nhưng bài viết không phải là của tôi. Và những lời khen chê kia không dành cho tôi. Tôi đứng ngoài các bài viết.

Đó chỉ là một phần của vấn đề. Vấn đề chính, với sự duyên dáng, nhạy cảm ngôn từ của Grok 3 (và rồi sẽ còn nhiều loại AI hoàn thiện hơn nữa), tôi nghĩ, công nghiệp viết nói riêng và nhiều ngành sáng tạo nói chung sẽ bùng nổ. Rồi dần dà, nếu không ý thức, chúng ta không còn có thể tạo trí tuệ nguyên bản nữa mà sẽ dùng AI để “xào” qua lại các format có sẵn nhưng luôn hiệu quả.

Đó thực sự là thảm họa, bởi viết là quá trình tư duy. Khi chúng ta ngừng viết hoặc dựa cả vào máy móc, chúng ta cũng lười nghĩ. Vòng tròn luẩn quẩn ở chỗ, càng lười nghĩ thì càng lệ thuộc AI. Nếu như trước đây, TikTok có từ khóa là “trưa nay ăn gì” - nhắm tới những người dùng muốn nhờ TikTok tư vấn cho bữa trưa - thì tương lai, ngay cả việc ăn gì chúng ta cũng sẽ hỏi AI chứ đừng nói suy nghĩ gì sâu xa.

Tôi đồng tình với quan điểm của Paul Graham - nhà khoa học máy tính, cây viết tên tuổi bậc nhất ở thung lũng Silicon, đại thể, trước khi máy móc ra đời, con người ta không cần tập thể dục. Vì công việc chân tay đã khiến người ta đủ khỏe mạnh. Nhưng càng về sau, những người khỏe mạnh là những người chủ động tập thể dục - thứ mà trước vốn không phổ biến.

Cũng như vậy với việc viết. Nếu muốn tư duy sâu, tự phản biện được các vấn đề của cuộc sống, những người viết như tôi hay những người làm các công việc khác cũng nên coi việc viết hay làm việc chuyên môn sáng tạo (vốn đang và sẽ bị AI thay thế từng phần) như tập thể dục.

Hãy chọn một cuốn sổ nhỏ, một ứng dụng nào đó chỉ để viết trên chiếc điện thoại bỏ túi và bắt đầu viết cho bản thân mỗi ngày. Viết những thứ mình suy nghĩ, đào sâu về nó, hoặc đơn giản là viết những điều xảy ra trong ngày. Nhớ đừng chọn các nền tảng có các thông số phản hồi vì như thế dễ làm chúng ta sa đà vào việc “cầy thông số”. Mà muốn có những số đẹp về traffic hay follow như Facebook hay các nền tảng viết kiếm tiền hãy để AI lo. Việc của chúng ta là viết những thứ chân thành cho bản thân mình.

Viết để không sợ hãi rằng chúng ta đang tư duy kém đi. Viết để không phải lấn cấn so sánh rằng AI viết hay hay chúng ta viết hay. Viết để là mình và vì óc sáng suốt của bản thân mình.

Có một tư duy độc lập, kỹ năng viết lách vững vàng, chúng ta mới có thể tự tin hợp tác với AI sòng phẳng và ít lệ thuộc.

Nếu đồng tình với góc nhận định trong bài viết “Viết như tập thể dục", bạn có thể mời tác giả Mỹ Anh một “ly cà phê” thông qua Ví MoMo bằng cách ấn vào nút “Buy me a coffee” ở bên dưới hoặc quét mã QR “Buy me a coffee” Hoặc bạn cũng có thể tặng “ly cà phê” cho tác giả Mỹ Anh bằng cách chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản của Tạp chí Lao động và Công đoàn, số tài khoản: 118000001631, Ngân hàng Vietinbank chi nhánh Hà Nội. Lưu ý, trước khi chuyển tiền, bạn đọc vui lòng gõ nội dung: “Tặng cà phê cho tác giả Mỹ Anh”. Đọc cà phê tối, tặng “cà phê” là chương trình của Tạp chí Lao động và Công đoàn. Khi đọc các bài viết trên mục Cà phê tối, nếu bạn đọc đồng cảm với góc nhìn của tác giả thì có thể mời người đó một “ly cà phê”. Mỗi “ly cà phê” trị giá 23.000 đồng (1 USD).