Cần làm rõ quyền, trách nhiệm của người lao động trong Luật BHXH (sửa đổi)
Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi là nội dung đang được đông đảo cán bộ, đoàn viên, người lao động (NLĐ) quan tâm. Quy định về quyền và trách nhiệm của NLĐ trong dự thảo Luật cũng là vấn đề cần trao đổi, làm rõ.
 |
| Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tổ chức Hội thảo lấy ý kiến dự thảo Luật BHXH (sửa đổi). Ảnh: Ý Yên |
Quy định phù hợp với bối cảnh mới
So với Luật BHXH năm 2014 thì Dự án Luật BHXH (sửa đổi) do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội dự kiến trình Chính phủ (Dự thảo ngày 28/5/2023), đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền và trách nhiệm của NLĐ phù hợp với tình hình phát triển của công nghệ thông tin cũng như tính đồng bộ, tương thích với quyền, trách nhiệm của người sử dụng lao động (NSDLĐ), cơ quan BHXH; đồng thời có tính khả thi cao, đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ trong tham gia và hưởng các chính sách BHXH bắt buộc.
Đơn cử như, Điều 18 Luật BHXH năm 2014 quy định định kỳ 6 tháng NLĐ được NSDLĐ cung cấp thông tin về đóng BHXH; định kỳ hằng năm được cơ quan BHXH xác nhận về việc đóng BHXH. Tuy nhiên, với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý BHXH (VssID,…) như hiện nay thì những nội dung này không còn phù hợp với bối cảnh mới và điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin.
Cùng với đó, với xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng sâu rộng, việc sử dụng hoàn toàn sổ BHXH bằng giấy như hiện nay sẽ không còn phù hợp. Do đó, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung nội dung về quyền quản lý sổ BHXH của NLĐ và trách nhiệm phối hợp với cơ quan BHXH trả sổ BHXH cho NLĐ phù hợp với bối cảnh mới.
Hay theo quy định của Luật BHXH năm 2014, hằng tháng NSDLĐ trích từ tiền lương của NLĐ theo quy định của pháp luật để đóng cùng lúc vào quỹ BHXH, nhưng lại không quy định trách nhiệm theo dõi, giám sát việc NSDLĐ tham gia BHXH cho NLĐ. Do đó, trong thời gian vừa qua xảy ra một số trường hợp NSDLĐ không trích tiền lương của NLĐ để đóng BHXH hoặc đã trích tiền lương nhưng không đóng cho cơ quan BHXH; vì vậy NLĐ không được tham gia BHXH theo quy định hoặc đã trích tiền lương đóng BHXH nhưng không được hưởng quyền lợi về BHXH.
Dự thảo Luật sửa đổi đã bổ sung trách nhiệm của NLĐ trong việc theo dõi, yêu cầu NSDLĐ thực hiện đầy đủ trách nhiệm về BHXH đối với mình. Theo nhận định của cơ quan soạn thảo thì đây là nội dung thể hiện vai trò chủ động của NLĐ đối với việc tham gia BHXH cho bản thân, cũng như giám sát việc chấp hành pháp luật của NSDLĐ về BHXH nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của NLĐ…
 |
| Người lao động Công ty CP Tập đoàn Haprosimex yêu cầu được trả lương và chốt đóng BHXH sau nhiều năm bị mất quyền lợi - Ảnh minh hoạ: CNCC |
Cần làm rõ quyền và trách nhiệm của NLĐ
Theo dự thảo Luật BHXH sửa đổi, quyền và trách nhiệm của NLĐ được quy định tại các Điều 22 và 23, cụ thể:
“Điều 22. Quyền của người lao động
1. Được tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật này.
2. Được cấp sổ bảo hiểm xã hội.
3. Nhận các chế độ bảo hiểm xã hội đầy đủ, kịp thời, thuận tiện.
4. Từ chối hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội
5. Hưởng bảo hiểm y tế trong các trường hợp sau đây:
a) Đang hưởng lương hưu;
b) Trong thời gian nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi;
c) Trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày trở lên trong tháng;
d) Đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo quy định tại Điều 30 của Luật này.
7. Được thanh toán phí giám định y khoa nếu đủ điều kiện để hưởng bảo hiểm xã hội.
8. Ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội. Thời hạn ủy quyền không quá 06 tháng kể từ ngày xác lập việc ủy quyền.
9. Hằng tháng được cơ quan bảo hiểm xã hội cung cấp thông tin về việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội; được yêu cầu cơ quan bảo hiểm xã hội xác nhận thông tin về đóng, hưởng bảo hiểm xã hội.
10. Khiếu nại, tố cáo và khởi kiện về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.
Điều 23. Trách nhiệm của người lao động
1. Đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật này.
2. Theo dõi và yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện đầy đủ trách nhiệm về bảo hiểm xã hội đối với mình.
3. Thực hiện quy định về việc lập hồ sơ bảo hiểm xã hội”.
Với quy định này, bên cạnh việc bổ sung một số quyền của NLĐ như: Quyền từ chối hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội; quyền hưởng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày trở lên trong tháng, trong thời gian đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo quy định tại Điều 30 của Luật này. Hay quyền được cơ quan bảo hiểm xã hội cung cấp thông tin về việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội hằng tháng, thay cho hằng năm theo Luật BHXH năm 2014.
Đồng nghĩa với đó là trách nhiệm cung cấp thông tin cho NLĐ về việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội hằng tháng thuộc về trách nhiệm của cơ quan BHXH, thay cho trách nhiệm định kỳ 6 tháng của NSDLĐ. Đây là nội dung sửa đổi phù hợp với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bối cảnh mới và cũng khẳng định trách nhiệm của của cơ quan BHXH đối với người tham gia BHXH (như đối với khách hàng).
 |
| NLĐ Công ty CP Dệt 19/5 Hà Nội liên tục phải đi đòi quyền lợi vì bị nợ BHXH. Ảnh minh hoạ: Minh Anh |
Tuy nhiên, với quy định tại Điều 22 và Điều 23 Dự thảo Luật nêu trên cũng còn một số nội dung cần nghiên cứu, điều chỉnh phù hợp với thực tiễn và hệ thống pháp luật.
Cụ thể, việc quy định quyền của NLĐ “Được chủ động đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động nếu thuộc trường hợp đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội” thì có hạn chế quyền của NLĐ hay không?
Vì tại Điều 78 dự thảo Luật quy định: “Người lao động khi nghỉ việc mà chưa đủ điều kiện để hưởng lương hưu theo quy định tại Điều 71 và Điều 72 của Luật này hoặc chưa hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo quy định tại Điều 77 của Luật này thì được bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội”.
Như vậy, với trường hợp NLĐ đang làm việc hưởng lương, nếu thấy sức khỏe không đảm bảo có được quyền chủ động đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động hay không?
Hoặc NLĐ đang làm việc hưởng lương có được quyền nhận hay từ tối việc NSDLĐ giới thiệu đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động hay không?
Hay việc quy định quyền của NLĐ được “Ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội. Thời hạn ủy quyền không quá 06 tháng kể từ ngày xác lập việc ủy quyền”, như vậy có hạn chế quyền của NLĐ theo pháp luật dân sự hay không? Nhất là đối với những người đã cao tuổi, sức yếu, kém minh mẫn và khả năng đi lại hay người đau ốm nặng…thì việc 6 tháng phải xác lập ủy quyền 1 lần là chưa phù hợp.
Cùng với đó, việc quy định trách nhiệm của NLĐ: “Theo dõi và yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện đầy đủ trách nhiệm về bảo hiểm xã hội đối với mình” cũng nên tính đến tính khả thi của quy định này; vì để bảo vệ quyền lợi của mình, NLĐ phải có trách nhiệm theo dõi, yêu cầu đối với NSDLĐ (người có nghĩa vụ đóng BHXH cho NLĐ) là tất yếu, song trong thực tiễn ở vị thế của NLĐ gặp nhiều khó khăn, trở ngại để thực hiện trách nhiệm này.
Mặt khác, nếu xét về mối quan hệ giữa 3 chủ thể trong Luật BHXH gồm cơ quan BHXH; NLĐ và NSDLĐ: Cơ quan BHXH được xác định là cơ quan của Nhà nước (Điều 15) với vai trò cung cấp “dịch vụ” BHXH; NLĐ với vai trò “khách hàng” của cơ quan BHXH; còn NSDLĐ thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH cho NLĐ, có trách nhiệm hằng tháng trích từ tiền lương của NLĐ đóng cho cơ quan BHXH (Điều 25) thì quy định trách nhiệm “Theo dõi và yêu cầu NSDLĐ thực hiện đầy đủ trách nhiệm về bảo hiểm xã hội đối với NLĐ” phải thuộc về cơ quan BHXH mới phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan BHXH và có tính khả thi cao khi Luật được ban hành.
Bởi, Khoản 1, Điều 15 Dự thảo Luật quy định: “1. Cơ quan bảo hiểm xã hội là cơ quan của nhà nước do Chính phủ thành lập, có chức năng thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện; quản lý và sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội; thanh tra chuyên ngành về đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc”.
Từ phân tích trên, thiết nghĩ có nên quy định bổ sung quyền của NLĐ “Theo dõi và yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện đầy đủ trách nhiệm về bảo hiểm xã hội đối với mình” thay vì quy định đó là trách nhiệm của NLĐ tại Điều 23 Dự thảo Luật hiện nay.
Liên quan
Tin mới hơn
“Thay” tư duy - “đổi” vận mệnh
Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, bản thân người lao động phải tái định vị chính mình, từ tư duy “làm để được trả lương” sang “làm để đóng góp, làm để phát triển”. Chỉ khi người lao động coi mỗi công việc là một trải nghiệm học tập, một cơ hội rèn luyện kỹ năng và phát triển bản thân, họ mới thực sự trở thành nhân tố không thể thiếu trong chuỗi giá trị, trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Bất cập chính sách khi sắp xếp lại tổ chức bộ máy ở vùng đặc biệt khó khăn
Trong quá trình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang. Tuy nhiên, vẫn còn những bất cập, đặc biệt đối với người có từ 15 năm công tác trở lên tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, khiến họ chịu thiệt thòi so với người làm việc ở các vùng khác.
Nghị quyết 57: Cởi trói pháp lý, mở đường sáng tạo
Khi pháp luật thôi là rào cản, mà trở thành điểm tựa, người công nhân sẽ không còn là người “thi hành ý tưởng” mà có thể là người “khởi xướng đổi mới”. Chính sách pháp lý ấy, nếu được thực thi đúng đắn sẽ đưa tầng lớp lao động bước vào vai trò trung tâm của cuộc cách mạng đổi mới quốc gia.
Tin tức khác
Biến phế phẩm thành “vàng” – sáng kiến của người cán bộ yêu nghề
Ở nơi mùi hóa chất hòa vào tiếng máy móc ầm ầm vận hành mỗi ngày, có một người đàn ông lặng lẽ dành cả tâm huyết của mình để biến điều không thể thành có thể. Đó là anh Nguyễn Thanh Lâm (SN 1976) – cán bộ kỹ thuật phụ trách An toàn lao động, đồng thời là Chủ tịch Công đoàn Công ty cổ phần TICO TP. HCM – một người lao động tận tụy, đam mê nghề đến mức luôn “nghĩ về nhà máy” ngay cả sau giờ làm việc…
Nghị quyết 57: “Cánh cửa vàng” mở ra kỷ nguyên mới cho công nhân Việt Nam
Việc Chính phủ được đề nghị phân bổ tối thiểu 3% ngân sách nhà nước cho khoa học – công nghệ và nâng dần lên 2% GDP, là bước chuyển từ “lời nói” thành “hành động”. Đây là tín hiệu cho thấy, Nhà nước đang xác lập một ưu tiên quốc gia mới và ưu tiên ấy không chỉ dành cho các viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm cao cấp mà còn dành cho công nhân, kỹ sư, người lao động nơi xưởng máy, công trình, đồng ruộng.
“Gieo hạt” tri thức, “gặt mùa” đổi thay
Từ ruộng đồng đến nhà máy, từ làng quê đến khu công nghiệp, hàng triệu công nhân và người lao động Việt Nam đang từng ngày nỗ lực vươn lên bằng chính sức mình.
Nghị quyết 57: Người lao động có cơ hội “thăng hoa” cùng thời đại số
Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị được Tổng Bí thư Tô Lâm ví như một “Khoán 10” trong lĩnh vực khoa học, công nghệ cho thấy khát vọng bứt phá mà còn khơi dậy tinh thần đổi mới và vai trò trung tâm của lực lượng lao động.
“Kênh ba bên” - mô hình đối thoại cần thiết trong nền kinh tế thị trường
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số mạnh mẽ, việc xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa không chỉ là vấn đề đạo đức mà còn là yếu tố sống còn của doanh nghiệp.
Người "thắp lửa" tự động hóa nơi nhà máy
Trong phân xưởng sản xuất hiện đại tại Nhà máy Unilever – Củ Chi, TP. HCM, nơi dây chuyền máy móc hoạt động không ngơi nghỉ, có một người đàn ông luôn âm thầm đi bên cạnh từng cải tiến. Đó là anh Trần Tiến Đạt (SN 1994) – Trưởng nhóm Bảo trì & Dự án tự động hóa thông minh phân xưởng PBC.